امـــــارت شـــــمــــــس العـــــمـــــاره انـــــــزلـــــــی
در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم ناصرالدین شاه فرمان ساخت قصری در مرکز شهر را می دهد که بعد ها این قصر به شمس العماره مشهور می شود.
ساختمان شمس العماره از معروفترین و بلند ترین ساختمان های شهر در ایران و انزلی قدیم بوده است که در بلوار فوقانی کنونی در ۵طبقه ساخته شده بود. ناصرالدین شاه در سفرنامه باز گشت از اروپای خود می نویسد: ۴ ساعت به غروب مانده وارد انزلی میشویم . منزل ما در برجی است که به حکم ما ، وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهاده است.
بعد توسط میرزا محمد حسین به اتمام رسید و اندک کار باقی مانده آن توسط معتمد الملک به اتمام خواهد رسید. معتمد الملک مسئول نگهداری شهر و گماره والی گیلان یوده است و با توجه به زمان سفر ناصر الدین شاه به اروپا، سال ۱۲۴۹ خورشیدی ، سال ساخت شمس العماره بوده است. این تاریخ در کتاب ولایات دارالمرز ایران نوشته رابینو که تاریخ ساخت شمس العماره را ۱۲۸۸ هجری قمری بیان کرده تطابق نسبی دارد.
این برج ۵ طبقه و تماما از سنگ و آجر بوده است و ایوان های آن از جنس چوب منقش بوده است. ساختمان نمای بسیار زیبای به دریای کاسپی (کاسپین) و جنگل های اطراف شهر داشته، به طوریکه ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپا می نویسد :
در هیچ کجای اروپا چنین منظره زیبایی را ندیده ام
پس از ناصرالدین شاه این ساختمان یکبار در سال ۱۲۸۶ خورشیدی به همت مردم شهر باز سازی میشود. اما در نهایت قسمت های گچ بری شده و لوازم داخل آن توسط موسیو هانسیس مسئول مالیه گیلان در اواخر دهه ۱۲۹۰ از کاخ به بیرون برده و از کشور خارچ می گردد.
این بنا پس ار احداث ساختمان شهرداری در سال ۱۳۰۶ به طور کامل منهدم و در سال ۱۳۱۱ به جای آن حوضی به مساحت ۲۱۴ متر مربع ساخته شد.